Một lần, vào cuối một phiên thảo luận kiêm đối thoại khá dài, trong đó Maharaj nhiều lần đưa người nghe đến điểm cơ bản trong lời dạy của ông (rằng sự hiện diện có ý thức, ‘Ta tồn tại ‘, là khái niệm ban đầu mà trên đó mọi thứ khác xuất hiện, và bản thân khái niệm này chỉ là một ảo tưởng) ông ấy đặt câu hỏi: Bạn đã hiểu những gì tôi đang muốn nói chưa?
Câu hỏi này đã được nói chung cho mọi người nghe. Tất cả đều im lặng, nhưng một người trong số họ đã nói: “Vâng, Maharaj, tôi đã hiểu những lời của ông một về mặt lý thuyết, nhưng …” Maharaj đã nghe câu trả lời và mỉm cười mệt mỏi, có lẽ bởi vì ông ấy hứng thú với việc người ta nói rằng đã hiểu, nhưng chưa thực sự hiểu rõ. Sau đó, ông tiếp tục giải thích chủ đề một cách sáng suốt trmột theo cách phân loại như sau:
- Tri thức ‘Ta tồn tại’ (I am) hay cái ý thức là “vốn liếng” duy nhất mà chúng sinh có được. Thật vậy, nếu không có ý thức, người ta sẽ không có bất kỳ tri giác nào.
- Khi cái ‘Ta tồn tại’ này không có mặt, như trong giấc ngủ say, không có thân thể, không có thế giới bên ngoài, và không có Thượng Đế. Rõ ràng là một điểm nhỏ của ý thức này chứa đựng toàn bộ vũ trụ.
- Tuy nhiên, ý thức không thể tồn tại nếu không có cơ thể vật chất, và sự tồn tại của cơ thể là tạm thời, ý thức cũng phải là tạm thời.
- Cuối cùng, nếu ý thức bị ràng buộc về thời gian và không phải là vĩnh cửu, thì bất kỳ kiến thức nào được tiếp thu thông qua trung gian là ý thức cũng không thể là chân lý và do đó, cuối cùng bị bác bỏ, hoặc, như tôi đã nói, được cúng dường cho Brahman — Brahman là ý thức, là bản thể hiện hữu, cái ‘Ta tồn tại’, hoặc Ishwara, hoặc Thượng Đế, hoặc bất cứ tên nào bạn đặt cho nó. Nói cách khác, những khái niệm liên quan có hai mặt đối lập, cả tri thức và sự vô minh, đều nằm trong lĩnh vực của cái đã được biết và do đó, không phải là chân lý và chân lý chỉ là cái không biết. Một khi điều này được hiểu rõ ràng, sẽ không còn gì để làm nữa. Thật vậy, thực sự không có một ‘thực thể’ để làm bất cứ điều gì.
Sau khi thốt ra những lời này, Maharaj trở nên im lặng và nhắm mắt lại. Căn phòng nhỏ trên gác xép dường như chìm vào sự yên bình tràn đầy sức sống. Không ai nói bất kỳ một lời nào. Tôi tự hỏi rằng tại sao hầu hết chúng ta không thể nhìn thấy và cảm nhận được sự biểu lộ năng động của chân lý được trình bày bởi Maharaj hết lần này đến lần khác. Và tại sao một số người trong chúng ta – mặc dù rất ít – nhìn thấy nó trong nháy mắt.
Sau một thời gian, khi Maharaj mở mắt và tất cả chúng tôi đều trở lại trạng thái bình thường, ai đó đã thu hút sự chú ý của ông ấy đến một người thanh niên mù tội nghiệp, người gần đây mới tham gia các phiên thoại được hai lần, vào buổi sáng và một lần nữa buổi tối cùng ngày, và đã trở lại hôm nay trong trạng thái ‘đã giải thoát’. Vào cuối phiên, khi chàng trai trẻ này chào tạm biệt Maharaj, ông hỏi liệu anh ta đã hiểu tất cả những gì đã xảy ra và anh ta đã nói một cách tự tin: “Có”. Khi chính Maharaj hỏi anh ta đã hiểu điều gì, anh ngồi yên lặng một lúc rồi nói: Maharaj, tôi không có ngôn từ chính xác để bày tỏ lòng biết ơn với ông vì đã làm cho toàn bộ bức tranh trở nên rất rõ ràng đối với tôi, rất đơn giản và nhanh chóng. Tôi có thể tóm tắt lời dạy của ông:
- Ông yêu cầu tôi nhớ lai tôi đã là gì trước khi tôi có tri thức ‘Ta tồn tại’ này cùng với cơ thể, tức là, trước khi tôi được ‘sinh ra’;
- Ông nói với tôi rằng cơ thể kiêm ý thức này đã đến với tôi mà tôi không biết hoặc không có sự đồng tình của tôi, do đó ‘tôi’ chưa bao giờ được ‘sinh ra’;
- Thân thể kiêm ý thức được ‘sinh ra’ này chỉ là tạm thời và khi nó biến mất tại cuối vòng đời của nó, tôi sẽ trở lại trạng thái nguyên thủy của tôi, trạng thái luôn luôn hiện hữu, nhưng không ở trong sự biểu lộ.
- Vì vậy, tôi không phải là ý thức, và chắc chắn không phải là cấu trúc vật chất chứa đựng cái ý thức này.
- Cuối cùng, tôi hiểu rằng chỉ có ‘Ta’ – không có cái ‘tôi’, cũng không có cái ‘của tôi’, cũng không có ‘bạn’ – chỉ có cái tồn tại hiện hữu. Không có sự trói buộc nào khác ngoài khái niệm về cái ‘tôi’ và ‘của tôi’ riêng biệt trong tổng thể của sự biểu lộ và hoạt động này.
Sau khi nghe những lời được thốt ra với niềm tin tưởng tuyệt đối từ thanh niên mù này, Maharaj đã nhìn anh ta đầy thấu hiểu và yêu thương, và đã hỏi anh: “Bây giờ anh sẽ làm gì?” Câu trả lời là: “Thưa ông, tôi thực sự hiểu ông. Tôi sẽ không làm gì cả. ‘Sự sống’ sẽ vẫn tiếp tục.” Anh ta sau đó bày tỏ lòng kính trọng với Maharaj và rời đi.