Nhưng với sự chắc chắn rõ ràng về sự biến mất của bản ngã, tự động nảy sinh câu hỏi về cái gì đã biến mất—bản ngã là gì? Chính xác thì nó đã từng là gì? Rồi cũng có câu hỏi vô cùng quan trọng: cái gì còn lại khi nó vắng mặt?
-Bernadette Roberts
Không có ai là nhà tiên tri ở trên chính quê hương của mình. (Nd: câu này có nguồn gốc từ Kinh Thánh, có ý nghĩa khá tương đồng với câu “Bụt chùa nhà không thiêng” ở Việt Nam, ám chỉ người mà ta quá quen thuộc, thân mật thì không quý, không tôn trọng hay kính nể họ theo đúng trình độ và địa vị thực tế của họ trong xã hội.)
Câu đó cứ chạy qua tâm trí tôi khi tôi ngồi ăn trưa với người chị gái mà tôi đã không gặp trong nhiều năm. Ngày nay, tôi là một chàng trai sáng suốt, nhưng với chị ấy, tôi vẫn chỉ là một đứa trẻ hư hỏng chẳng dám nhìn thẳng vào mắt chị ấy khi chị mặc bikini.
Vào mùa hè năm 2001, chúng tôi đang ăn trưa ở khu Lower Manhattan. Chị ấy đã đọc bản xem trước của cuốn Damnedest và đã có vài tháng để tiêu hóa nó. Chị ấy rất tử tế khi đọc nó vì nó thực sự không phải là sở thích của chị ấy. Chị là một công dân tốt; một vị giám đốc điều hành thành đạt, một người vợ, một người mẹ, một đảng viên Cộng Hòa, một người hâm mộ quần vợt, một người theo đạo Thiên Chúa và là một thành viên toàn diện có ích cho xã hội. (Chị ấy đã từng nói với tôi rằng chị đang nuôi dạy con cái mình trở thành những thành viên có ích cho xã hội và tôi đã nhăn mặt đến mức suýt làm sứt một chiếc răng.) Chị là một người tuyệt vời, nhưng không phải là thành viên của nhóm nhân khẩu học mà cuốn sách hướng tới.
Có một đĩa mì ống ướp lạnh trước mặt tôi và một đĩa salad trước mặt chị ấy. Cả hai chúng tôi đều đang uống trà đá. Chị ấy điều hành mảng sáng tạo của một công ty quảng cáo cỡ trung và tôi không nghi ngờ gì, chị rất giỏi việc đó. Chị đã dành thời gian trong lịch trình bận rộn của mình để ăn trưa với tôi. Sau đó, tôi sẽ đến công viên để nằm trên bãi cỏ và xem mọi người chơi với chó của họ.
Đến thăm chị gái và ăn trưa vốn không nên là một thử thách khó hiểu, nhưng thực tế nó là vậy. Chị ấy có thực sự là chị gái của tôi không? Điều đó có nghĩa là gì? Chúng tôi có chung một số lịch sử và người quen, chẳng hạn như thời thơ ấu và cha mẹ. Cha mẹ tôi có thực sự là cha mẹ tôi không? Về mặt di truyền, họ có liên quan đến cơ thể tôi, nhưng người đã sống thời thơ ấu của tôi thì đã không còn nữa. Quãng thời gian quá khứ mà tôi có chung với con người này cũng chân thực và quan trọng với tôi như thể tôi đã đọc nó trong một tờ rơi quảng cáo.
Vấn đề là những người này, gia đình tôi, đều có mối quan hệ với cái vỏ bọc của tôi, còn tôi thì không. Họ đang nhìn vào Jed McKenna bên ngoài và giả định một Jed McKenna bên trong. Tôi đang ở bên trong Jed McKenna nhìn ra ngoài và tôi thực sự không thể nhớ anh ấy phải làm gì hoặc nói gì. Tất cả đều là giả tạo. Tôi là một diễn viên đang đóng một vai mà tôi không cảm thấy có sự kết nối và không có động lực. Không thể có bất cứ điều gì chân thành trong cách tôi đối xử với những người đang đối xử với lớp áo ngoài của tôi. (Toàn bộ sự việc còn bị rối rắm hơn nữa bởi thực tế là không hề có “cái tôi” nào trú ngụ trong lớp vỏ của tôi, chỉ là một tiếng vọng mờ nhạt, nhưng chúng ta sẽ không đi theo hướng đó tại lúc này.)
Thực ra, nó không thực sự gây khó hiểu. Tôi không hề có chút nghi ngờ nào về việc tôi là ai và tôi là cái gì. Điều khó khăn là việc tôi là ai và tôi là gì lại không hề liên quan đến người phụ nữ xinh đẹp, chuyên nghiệp, đang ăn salad ngồi đối diện tôi. Bằng cách đến bữa trưa này, tôi đã tự đưa mình vào một tình cảnh mà tôi không thuộc về. Tôi là kẻ mạo danh. Tôi vẫn còn chút tình cảm dành cho chị gái mình và nếu chị ấy mất, tôi sẽ rất buồn khi nghĩ rằng chị ấy không còn trên đời này nữa, nhưng sự thật đơn giản là mối quan hệ trước đây của chúng tôi không còn nữa.
Được rồi, vậy tại sao tôi lại kể cho các bạn nghe điều này?
Bởi vì đó là những gì tôi đã làm. Tôi cố gắng giữ cho sự giác ngộ này được làm rõ và điều này có vẻ như là một khía cạnh thú vị của toàn bộ vụ này. Bạn liên hệ thế nào với những người quan trọng nhất với bạn trước khi thức tỉnh khỏi giấc mơ của bản ngã tách biệt?
Chị ấy hỏi tại sao tôi lại ở thị trấn này.
“Các nhà chiêm tinh của em bảo em rằng đây là thời điểm tốt để trốn tránh và không cố gắng hoàn thành bất cứ điều gì. Họ nói rằng ketu và rahu sẽ không để em hoàn thành bất cứ việc gì trong một thời gian—”
Tôi nhìn lên và thấy chị ấy đã ngừng nhai giữa chừng và đang nhìn tôi chằm chằm một cách khó tin.
“Gì cơ?
“Các nhà chiêm tinh của em—”
“Em đang nghiêm túc sao. Em có các nhà chiêm tinh à?”
Ồ vâng, tôi đoán là nghe có vẻ kỳ quặc. Tôi mơ hồ nhận ra rằng mình đang cố tỏ ra hài hước bằng cách bắt đầu một câu bằng “Các nhà chiêm tinh của em bảo em—” nhưng điều hơi buồn cười với tôi lại là chuyện không tưởng với chị ấy. Tốt nhất là cứ vui vẻ với nó.
“Em có hàng chục nhà chiêm tinh. Em không thể vung tay vung chân trong phòng mà lại không đánh vào một người đang lập biểu đồ cho em hoặc giải thích tương lai của em sẽ diễn ra như thế nào; tư vấn cho em về hầu hết mọi thứ.”
Biểu cảm của chị không thay đổi. “Em có các nhà chiêm tinh à?”
“Nhiều lắm. Phải đánh đuổi họ bằng gậy.”
“Và họ nói với em… họ nói với em tương lai sẽ ra sao? Em nên làm gì? Khi nào bạn nên làm điều đó? Em nên tránh điều gì? Có phải đó là điều chúng ta đang nói đến không?”
“Em cho là vậy.”
Chị ấy tiếp tục nhai nhưng ánh mắt mở to vẫn còn đó. Có một vực thẳm trong cuộc trò chuyện này mà không có bất cứ lý do gì để cố gắng giao tiếp. Chị ấy biết tôi đang thích một số điều kỳ lạ một cách nghiêm trọng, nhưng không rõ nhiều đến mức nào hoặc thể loại nào. Tất nhiên, tôi không thực sự có nhà chiêm tinh, nhưng vào những ngày đó, có vẻ như tôi được bao quanh bởi những học viên chiêm tinh học phương Đông và phương Tây, những người luôn rất háo hức chia sẻ các giải mã của họ.
“Em làm gì với tất cả những thông tin đó?”
“Em á? Không làm gì cả. Ý em là, em không yêu cầu điều đó. Không phải là em thức dậy và triệu tập một bồi thẩm đoàn các nhà chiêm tinh đến để lên kế hoạch cho ngày của em.”
“Nghe có vẻ như vậy.”
“Em đang nói nhẹ nhàng thôi.”
Tôi đang cố gắng lướt qua một cách vui tươi dọc theo bề mặt của cuộc trò chuyện này. Tôi không muốn chìm vào kiểu câu trả lời mà tôi sẽ đưa ra cho một học sinh nghiêm túc. Sự thật là tôi không có bất kỳ cơ chế nào cho phép tôi tò mò hoặc quan tâm đến tương lai, nhưng nói như vậy không làm cho cuộc trò chuyện trở nên dễ dàng.
“Chúa ơi,” chị ấy nói, lắc đầu. “Em trai tôi có những nhà chiêm tinh riêng.”
“Ồ, thực ra họ không phải là của em. Họ chỉ là những người có mặt, nói theo cách nào đó.”
Tôi đã quen trò chuyện với những người không thức tỉnh và cũng không vui vẻ gì với điều đó. Mọi thứ khác đều là tán gẫu; nói chuyện chỉ để nói, củng cố ảo tưởng về bản thân. Tôi không phản đối, tôi chỉ không muốn tham gia vào nó.
“Vậy thì, rõ ràng là em có ảnh hưởng rất lớn đến những học sinh của mình”, chị ấy nói trong khi nhấp một ngụm trà đá. Tôi suy nghĩ về tuyên bố của chị ấy và quyết định rằng tôi không có phản hồi. Tôi cắn thêm một miếng mì ống, ước gì mình đã gọi món gì đó có thịt.
“Ý chị là,” chị ấy nói, “rõ ràng là họ rất coi trọng em. Đó là một trách nhiệm lớn.”
Chị ấy nghĩ, khá dễ hiểu, rằng chị là chị gái của tôi và chúng tôi đang có một bữa trưa nhỏ để hàn huyên. Chị ấy đã bị ném vào một đường cong với chuyện em trai/vị thầy tâm linh này và chị ấy đang cố gắng xử lý nó. Chị có đang nghĩ rằng tôi là kẻ lừa đảo không? Chị có nghĩ rằng tôi đang chơi một trò chơi không? Chị có nghĩ rằng bên dưới tất cả những điều đó, tôi thực sự vẫn còn là em trai của chị ấy không? Tôi không biết và tôi không quan tâm nhiều. Việc chị ấy đã đọc cuốn Damnedest không có nghĩa là chị ấy và tôi có thể nói chuyện; nó có nghĩa là chị ấy nên biết rằng chúng tôi không thể. Chị ấy có vẻ không minh bạch điều đó. Có lẽ chị ấy nghĩ rằng sự giác ngộ chỉ là công việc hàng ngày của tôi và tôi có thể bước ra khỏi vai diễn đó để ở bên một người hiểu con người thật của tôi.
“Em không biết. Em cho rằng đó là trách nhiệm.”
“Em không biết sao? Rõ ràng những người này chịu ảnh hưởng rất lớn từ em, em không cảm thấy đây là trách nhiệm lớn sao?”
Tôi nhún vai. Điều đầu tiên chị ấy nói với tôi khi chúng tôi gặp nhau là tôi ăn mặc không đủ đẹp để đến nhà hàng. Một tuyên bố như vậy thật xa lạ với tôi đến nỗi tôi chỉ có thể nhún vai. Bây giờ có vẻ như mọi tuyên bố cô ấy đưa ra đều xa lạ với tôi đến nỗi tôi chỉ có thể nhún vai.
Khi chấp nhận lời mời ăn trưa này, tôi hy vọng rằng mình có thể quay lại với con người cũ đủ để có thể ăn một bữa ăn lịch sự. Điều đó chỉ là hy vọng xa vời. Tôi không thể đóng giả chính mình nữa và tôi không thể trả lời bất cứ điều gì chị ấy nói; tôi đã quên lời thoại của mình. Chúng tôi không nói chung một ngôn ngữ và không có cách nào tôi có thể khiến chị ấy hiểu điều đó. Theo quan điểm của chị ấy, chị ấy đang nói những điều hoàn toàn bình thường, mang tính giao tiếp.
“Vâng, em cho rằng đó là một trách nhiệm lớn”, tôi nói, cố gắng nói điều gì đó như thể tôi đang nói đúng sự thật.
Chị ấy hạ giọng. “Em hẳn đã nghe nhiều về những người ở vị trí như của em lợi dụng trách nhiệm đó cho những mục đích không hay ho gì,” cô hạ giọng, “Chị hy vọng em sẽ không bao giờ làm điều gì như thế.”
Tôi có thể chỉ cần nói với chị ấy rằng bản xem trước của cuốn sách có ý nói với chị ấy rằng chúng tôi không còn liên quan đến nhau nữa vì thứ mà tôi hiện tại đang là không liên quan. Nhưng tại sao lại nói thế? Để thỏa mãn bản thân? Tôi sẽ không làm. Để thông báo cho chị ấy? Tôi sẽ không không.
“Ý chị là về chuyện tình dục à? Những thứ kiểu đó à?”
“Gì cũng được. Quyền lực làm người ta tha hóa. Chị chỉ hy vọng em sẽ cẩn thận.”
Ngọt ngào. Chị gái cho em trai một số lời khuyên về cách gánh vác gánh nặng quyền lực. Làm trong ngành quảng cáo, có lẽ chị ấy nghĩ chúng tôi có điểm chung; sử dụng quyền lực để tác động đến suy nghĩ của mọi người. Có thể chị ấy nghĩ chúng tôi cùng làm trong một ngành, tôi không biết nữa.
Tôi đặt nĩa xuống và ngồi ngả ra sau. “Ờm, khi em đi qua nhà, em luôn có người đi trước em với một chiếc máy phát nhạc phát bản nhạc chủ đề Darth Vader để tạo nên bầu không khí nặng nề và bất tường cho cách tiếp cận của em. Và em chắc chắn không ăn mặc như thế này. Em có, chị biết đấy, áo choàng, chuỗi hạt, và em luôn mang theo hoa tươi. Chỉ là đồ trang trí, tất cả đều rất mệt mỏi, thực sự đấy, nhưng cấp dưới của em mong đợi điều đó. Có một chút phản đối ban đầu khi em bắt họ gọi em là Shri Shri Shri Shri Jed, nhưng giờ họ đã quen rồi. Và việc luôn ghi nhớ rằng phải nói ở ngôi thứ nhất số nhiều ở đó và ngôi số ít ở đây có thể mất một chút thời gian để làm quen, nhưng chúng ta— à ờm, ý em là, em— rất vui lòng nỗ lực. Sự giàu có, quyền lực và uy tín đi kèm với trách nhiệm, kiểu như vậy đó.”
Chị ấy trân trối nhìn tôi một lúc lâu, rồi phá lên cười. Tôi đoán là có chút băng giá đã tan vì chúng tôi có thể tiếp tục một cách nhẹ nhàng và thân thiện hơn, và cuối cùng nói lời tạm biệt với sự yêu mến chân thành.
Tôi nghi ngờ rằng tôi sẽ không bao giờ gặp lại chị ấy nữa, nhưng tôi vui khi biết chị ấy vẫn còn trên thế giới này.