Khi tâm trí đã yên bình, thế gian cũng yên bình theo
Không có gì thực, không có gì vắng bóng.
Không bám vào thực tại,
cũng không mắc kẹt trong hư không.
Bạn không thần thánh cũng không thông thái,
chỉ là một người thông thường đã hoàn thành xong việc của mình.
-Layman P’ang- (Nd: Thiền sư Bàng Long Uẩn)
Phiên bản dịch thơ sưu tầm:
Tâm như, cảnh cũng như – Không thật, cũng không hư –
Có cũng chẳng quản – Không cũng chẳng cư –
Chẳng phải hiền, thánh – Xong việc phàm phu –
Marla đến và ngồi cùng tôi trong khoảng thời gian yên tĩnh ngày hôm nay, cô ấy có chút không tự ý thức bản thân và liếc nhìn tôi một cách không chắc chắn như thể không tin rằng cô ấy có thể ngồi ở đây mà thực sự không vấn đề gì. Tôi không nghĩ rằng tôi tỏa ra nhiều khí tức của một guru, nhưng tôi đoán rằng tôi phải tỏa ra một thứ gì đó vì phản ứng của mọi người đều giống nhau đại loại như tôn kính tôi. Tôi không ăn mặc và nói chuyện như một guru. Tôi không mang hoa, thực hiện phép màu, mỉm cười phúc lạc, hay phát xạ ra bất cứ thứ gì mà tôi nhận thức được. Tôi nghĩ bản thân mình là một gã khá buông thả, chỉ bám víu vào việc là một con người giữa những người khác một cách yếu ớt nhất. Nó giống như tôi có thể ngâm nga một vài khúc đoạn trong khi tôi đã quên gần hết lời. Tôi không thể đứng xếp hàng trong cửa hàng tạp hóa và nói chuyện xã giao vượt quá chủ đề về thời tiết. Tôi không thể tới quán bar và uống bia và chơi bida bởi vì tôi không thể giả vờ rằng mình có cùng một trải nghiệm và hứng thú giống như những vị khách quen ở đó. Nói cách khác, không có điểm chung. Điểm chung ở cấp độ này chỉ là những thứ rất căn bản đến mức người ta gần như không thể tưởng tượng được rằng tôi sẽ là người như nào nếu không có chung những điểm đó. Không có hai con người nào mà có thể bất đồng hơn tôi với bất cứ con người nào khác. Tôi không phải là một thành viên của cộng đồng nào. Bởi vì tôi sống trong một mô thức khác. Tôi được đặt tách biệt hoàn toàn khỏi nhân loại.
Đúng. Ở đây ta lại phải dùng đến sự ví von với ma cà rồng.
Khi con người trở thành ma cà rồng họ làm một cuộc giao dịch, mặc dù thậm chí họ còn không hiểu được họ sẽ phải từ bỏ cái gì và họ đang bước vào cái gì. Có thể những lực lượng không thể cưỡng chế thúc ép họ, giống chúng đã làm với tôi. Giác ngộ – bước Bước Đầu Tiên trên hành trình chân chính tới giác ngộ – là kể từ đó trở đi mãi mãi bị loại trừ khỏi toàn bộ những thứ thuộc về nhân loại. Tôi đã biết khi tôi bắt đầu cuộc hành trình của mình rằng, nó có nghĩa là phải bỏ lại sau lưng sự kết nối với con người, và đó là một điều hoàn toàn có thể chấp nhận đối với tôi. Không ai có thể tới được điểm đó mà không chuẩn bị sẵn sàng để trả giá, dù cho có chút ngây thơ.
***
Thực ra tôi không quan tâm lắm đến việc ở gần Marla, không phải bởi vì cô ấy sẽ không tiến bộ gì từ quan điểm của cô ấy khi ở đây và cũng không phải bởi vì cô ấy sẽ nhanh chóng rời khỏi đây để chạy theo một cuộc hành trình tâm linh mạo hiểm khác nghe có vẻ ngầu hơn, mà thực ra là bởi khẩu vị đặc biệt của bản ngã của cô ấy là sự khó chịu.
Marla thích tự che giấu bản thân mình dưới cái mác tâm linh hơn là tự mình đối phó với nỗi sợ hãi mà cô đang tìm cách che giấu. Tất nhiên, nó luôn là sự sợ hãi ẩn bên dưới bề mặt, bất kể nó có biểu lộ ra hình thức nào. Với Marla, nỗi sợ liên quan tới tiền bạc và sự an toàn và các mối quan hệ và sự hư ảo, tất cả có thể tối giản hơn thành nỗi sợ bị từ chối và cô đơn, và tối giản hơn nữa xuống tới viên kim cương đen ở trái tim của mọi nỗi sợ, sợ sự vô ngã. Bề ngoài thì cô ấy có vẻ rất vững vàng; bình tĩnh, trơn tru, tự thuyết phục rằng mình là một người rất cởi mở và tâm linh nhạy bén, nhưng tôi thà ở với một người điên rồ hoang dại nhưng sẵn sàng đối mặt với thứ nhảm nhí của chính anh ta hơn là ở với một người dành hết năng lượng để kìm nén nó. Việc che giấu đó luôn đánh nên một nốt nhạc chói tai và lạc điệu với bất cứ ai có thể “nghe” nó.
Đây là cách tôi có thể nói trực tiếp nhất về điều này: Một sự thật và sự thật duy nhất của bất cứ con người nào giống như một cái hố đen ngay tại cốt lõi của họ, và tất cả mọi thứ khác – tất cả mọi thứ khác – chỉ là rác rưởi và vụn vãi che phủ cái hố đen. Tất nhiên, với một người chỉ tiếp diễn sự tồn tại làm một con người không bị phân tâm bởi những câu hỏi lớn hơn, vậy thì những thứ rác rưởi và vụn vãi đó là thứ cấu thành nên họ. Nhưng với một người muốn đạt được chân lý, thì chính cái cấu thành nên bản thân họ đang là thứ cản đường.
Tối hậu thì tất cả mọi nỗi sợ đều là nỗi sợ về cái hố đen bên trong này, và không có thứ gì ở phía bên này của hố đen là đúng. Quá trình đắc được giác ngộ là liên quan tới việc xuyên phá những thứ cản trở và bước xuyên qua cái hố đen, tất cả mọi thứ không liên quan đến việc bước tới và xuyên qua hố đen đều chỉ là thêm rác rưởi và vụn vãi.
***
“Tôi đã có một kinh nghiệm trong thiền định mà tôi muốn chia sẻ với anh,” Marla bắt đầu nói, và tiến hành thả ra sợi dây ẩn chứa những kiến giải của mình, thứ mà cô ấy cảm thấy rằng nó đã giúp cô thoát khỏi một thứ gì đó, hoặc có thể nó giúp cô vượt qua một chướng ngại hoặc chém giết một con rồng hoặc một thứ gì đó. Chỉ trong một vài từ đầu tiên tôi đã biết rằng cô ấy muốn gây ấn tượng với tôi để tôi có thể tưởng thưởng cô với lời khen ngợi. Đó là một động lực khá phổ thông. Cô ấy mặc nhận rằng chúng tôi có một hiệp ước bất thành lời rằng phần của cô ấy là phản ánh và củng cố hình ảnh bản thân tôi là một Vị Thầy Tâm Linh Vĩ Đại, và đến phần của tôi thì là phản ánh và củng cố hình ảnh bản thân cô ấy là một Người Rất Tâm Linh. Cô ấy mặc nhận rằng chúng tôi có một hiệp ước bất thành lời này bởi vì cô ấy đã có điều đó với một tá các vị thầy tâm linh khác và nó luôn hoạt động hiệu quả – một tình huống win-win, cả hai bên cùng thắng tốt đẹp.
Tôi ngắt lời.
“Cô đã nghe nói về thuật ngữ makyo chưa?” Tôi hỏi cô ấy.
“Có, nó có phải là thứ như…”
“Nó là một thứ trong Thiền tông. Một thuật ngữ vô cùng tiện dụng. Trong Thiền tông, không ai có hứng thú trong việc phát triển tâm linh. Không ai hứng thú trong việc khám phá bản thân hay chứng ngộ bản thân. Họ không muốn trở thành người tốt hơn hay hạnh phúc hơn. Họ không đi theo một con đường tâm linh, họ theo con đường thức-con-mẹ-nó-tỉnh. Họ hoàn toàn tập trung theo đuổi con đường chật chội và ngột ngạt tới giác ngộ. Không hề có giải khuyến khích, không có nguyện vọng hai. Hoàn toàn thức tỉnh là thứ họ đăng ký tới. Tất nhiên, khi còn là đệ tử, họ thực sự không hề biết rằng sự theo đuổi đó kéo theo điều gì, vì thế việc của người sư phụ là đảm bảo họ vẫn đúng đường. Cô có theo kịp tôi nói không?”
Cô ấy gật đầu với một chút không chắc chắn.
“Cái Đạo cảnh báo chúng ta rằng hãy đề phòng những cái bẫy hoa thơm trên đường, đại loại là như vậy. Có rất nhiều thứ để nhìn ngắm hoặc làm trên con đường tới thức tỉnh. Tất cả đều mới mẻ và diệu kỳ. Có những thời điểm, ví dụ, bạn có thể dừng lại để phát triển những thứ mà bạn cho là năng lực đặc biệt; tiên tri, thần giao cách cảm, lên đồng, ma thuật, xoay đĩa, cái gì cũng được. Trong thiền của Thiền tông – zazen – tọa thiền – người đệ tử có thể nhập vào trong ý thức hợp nhất phi thời gian. Anh ta có thể minh bạch mọi thứ phức tạp của cuộc sống anh ta chỉ trong một lần tọa thiền huy hoàng. Anh ta có thể cảm thấy mình nôn ra một quả bóng bằng chì nóng chảy khổng lồ đã tắc nghẽn trong ngực mình bao năm qua. Anh ta có thể hạ xuống các hố địa ngục để chém giết tất cả những con quỷ dữ của mình. Sau những trải nghiệm như vậy, anh ta có thể chạy tới sư phụ của mình để chia sẻ những thắng lợi và kinh nghiệm của mình, nghĩ rằng anh ta đang rất ổn trên con đường giác ngộ, nhưng chỉ để cho sư phụ dội gáo nước lạnh vào mặt và gọi đó là makyo. (Nd: Makyo có nghĩa đen là “Cõi của quỷ/quái vật” hoặc “Cõi kỳ quái”)
Marla giờ đang cau mày, nhận ra rằng cô ấy chính là người bị dội nước lạnh.
“Khi một sư phụ Thiền tông sử dụng thuật ngữ makyo, ông ta muốn nói với bạn rằng những viên đá quý mà bạn dừng lại để nhặt lên hoặc những bông hoa xinh đẹp bạn dừng lại để ngắt chỉ có giá trị hoặc vẻ đẹp tại thế giới mà bạn đã lựa chọn bỏ lại sau lưng. Đạo nói hãy ‘đề phòng những cái bẫy hoa thơm trên đường’ bởi vì để có thể sở hữu hoặc lợi dụng chúng, bạn phải ngừng hành trình của mình, ở lại trong giấc mơ. Sau cùng thì, chúng chỉ là một sự phân tâm trong công việc thức tỉnh khó nhằn này. Việc phá bỏ ảo ảnh sẽ lấy đi tất cả mọi thứ từ bạn. Cái giá của chân lý là tất cả mọi thứ. Tất cả mọi thứ. Đó là luật và nó bất khả xâm phạm.”
Trông cô ấy có vẻ buồn. Tôi tiếp tục với một giọng nhẹ nhàng.
“Tôi giải thích makyo bởi vì nó đang diễn ra ở đây. Cô có một sự thấu hiểu sâu sắc nào đó trong thiền định và đã mang đến cho tôi. Điều đó dễ hiểu. Tâm linh phương tây có vẻ như đang đánh đồng giác ngộ với sự hoàn thiện bản thân, nên nó tự nhiên mặc định rằng việc phóng thích bản thân khỏi những gánh nặng tinh thần và cảm xúc là con đường. Nhưng tôi đang nói với cô rằng, trong bối cảnh của việc tìm kiếm giác ngộ, những trải nghiệm của cô là makyo. Cô đã mang những viên đá quý vô giá đó tới cho tôi và tôi đang nói với cô rằng hãy tống chúng xuống toilet và xả đi rồi tiếp tục đi tiếp.”
Tôi ngưng lại để cho những lời đó lắng đọng. Mục đích ở đây không hẳn là để giúp Marla trên sự tìm kiếm giác ngộ mà là giúp cô ấy nhận ra rằng cô ấy đang không hề theo đuổi giác ngộ. Đôi khi tôi tự hỏi rằng liệu mình có thể làm một bậc thầy Thiền tông giỏi hay không, một Roshi – Đại Sư – nhưng tôi không cho là vậy. Hoặc có thể tôi là một đại sư vĩ đại, tùy theo cách nhìn của bạn. Hình biểu trưng của tôi sẽ là hình minh họa một đầu Phật đang rỉ máu trên đầu ngọn thương với nội tạng treo lủng lằng. Châm ngôn bên dưới logo sẽ là “CHẾT ĐI!”. Những đệ tử sẽ xếp hàng ngoài cửa phòng tôi sau giờ tọa thiền để kể cho tôi về trải nghiệm của họ và ngay khi người đầu tiên mở miệng ra tôi sẽ hét lên tận cùng phổi của mình: “Mày không phải là nó! Mày không phải là người thật! Mày là thằng makyo! Mày chỉ là một nhân vật trong giấc mơ!” Và rất có thể lúc này tôi sẽ bắt đầu đập đệ tử với một cây gậy, đó là một trong những đặc quyền của việc làm sư phụ Thiền tông.
“Mày đáng lẽ nên chết rồi! Tại sao mày vẫn chưa chết? Tại sao mày lại tới gặp tao? Mày chính là vấn đề! Biến ngay và quay lại đây khi mày đã chết! Đó mới là cái người tao muốn nói chuyện. Không phải là một nhân vật ngu ngốc trong giấc mơ. Bây giờ BIẾN NGAY RA NGOÀI!“
Nó đã cốt yếu định nghĩa sự tìm kiếm giác ngộ; cái người mà bạn nghĩ là bạn (và nghĩ rằng bạn là bạn, và cứ thế) không phải là bạn, nó chỉ là một nhân vật mà cái chân lý ẩn bên dưới bạn đang nằm mơ tạo ra nó với một sự tồn tại ngắn ngủi. Giác ngộ không phải thứ nằm trong nhân vật, mà là ở trong chân lý ẩn dưới. Hiện tại, tất nhiên chẳng có gì sai với việc là một nhân vật trong giấc mơ, trừ khi mục tiêu của bạn là thức tỉnh, trong trường hợp đó nhân vật trong giấc mơ phải bị hủy diệt không khoan nhượng. Nếu khao khát của bạn là trải nghiệm phúc lạc siêu việt hay tình yêu vô thượng hay những trạng thái xen kẽ khác của ý thức hay thức tỉnh kundalini, hay đủ tiêu chuẩn để vào thiên đường, hay giải thoát tất cả chúng sinh, hay đơn giản chỉ là trở thành một người tốt nhất có thể, vậy thì cứ hân hoan đi!, bạn đang ở đúng nơi – trạng thái mơ, vũ trụ nhị nguyên. Tuy nhiên, nếu hứng thú của bạn là cắt bỏ những thứ tào lao và tìm ra điều gì là đúng, vậy thì bạn đang ở sai chỗ, và bạn sẽ có một cuộc chiến rất lộn xộn phía trước và việc giả vờ như không có gì là điều vô ích.
***
Trong đoạn văn bên trên – đoạn mà liên quan tới đầu của Phật và tôi la hét với học sinh rằng họ đáng lẽ phải chết rồi – đó không phải lý do tại sao tôi nghĩ rằng mình là một Thiền sư giỏi. Thực sự thì tôi nghĩ là điều đó sẽ làm tôi trở thành một Thiền sư rất ngầu. Phần không hay trong đó là sẽ là khó có thể giữ chân được học sinh ở lại. Thực tế là, tôi là một gã rất tử tế với một phong cách dạy dễ dãi và có thể giữ chân học sinh hiệu quả và nếu như tôi có một biển quảng cáo và biểu tượng, nó sẽ là phiên bản tối giản của lá the Fool (Kẻ Khờ) trong bộ bài Tarot, một kẻ khờ đang hạnh phúc bước tới bờ vực và sự hư không.
Nếu là một sư phụ Thiền tông, việc của tôi sẽ là truyền vào đệ tử toàn bộ tri thức của cái tuyệt đối. Nó nghe có vẻ như là một nhiệm vụ khó khăn, cho đến khi bạn dừng lại và cân nhắc sự thật rằng giác ngộ không đòi hỏi bất cứ một tri thức gì cũng giống như việc tuân theo trọng lực không đòi hỏi tri thức gì hoặc tắm nắng dưới mặt trời cũng thế. Bởi vì giác ngộ không là gì hơn ngoài việc chứng ngộ chân lý, không quá khó khăn để ta nhận ra rằng bất cứ điều gì đòi hỏi tri thức và sự nỗ lực và dường như là cả siêu trí tưởng tượng, nó đều không phải là chân lý mà là ảo tưởng. Và nếu có chuyện gì đó vô lý tới mức không tin nổi thì nó không phải là đại dương mênh mông hay hàng tỉ con cá trong đó, mà là việc những con cá đó lại bất lực trong việc tìm ra nước.
***
Tôi nghe thấy một âm thanh sụt sịt. Marla cảm thấy như bị quở trách. Vị sư phụ đã cắt đi lễ vật của cô ấy. Cô ấy nên cảm thấy như vậy. Những đệ tử Thiền tông không còn có thể cười đùa khi cây gậy đó được vụt xuống.
“Cô nghĩ tại sao tôi lại nói cho cô điều này, Marla?”
“Tôi không biết…có thể là để tôi có thể vượt lên lẽ tầm thường… để tôi có thể vượt qua… anh biết đấy, tôi có thể…”
“Chúng ta đang nói về hai thứ khác nhau ở đây rồi, Marla. Okay? Cô nghĩ rằng tôi đang nói những kiến giải trong thiền định của cô là makyo, đúng không?”
Cô ấy nhìn tôi và gật đầu.
“Không, hoàn toàn không. Đó một sự khác biệt quan trọng. Tôi đang nói rằng kiến giải nội tại mà cô có được trong thiền định là makyo trong bối cảnh là ta đang hướng tới thức tỉnh. Thấy không, không giống tôi, một Thiền sư biết chính xác tại sao những đệ tử của mình lại ở đó. Ông ta không cần phải hỏi. Không giống như tôi ở đây vì tôi đang hỏi cô ngay bây giờ. Ham muốn của cô là gì?”
Cô ấy bắt đầu nói điều gì đó, nhưng tôi ngắt lời ngay. “Vũ trụ sẽ cho cô thứ cô muốn, Marla. Đó là cách nó hoạt động, ngay cả khi cô không biết. Nó không thể nào khác được. Cô không cần phải trở nên xứng đáng, nhưng cô cần phải biết mình muốn gì. Cô phải tập trung. Hãy cố làm điều đó. Hãy thứ viết ra điều cô muốn và cô đặc nó lại thành một câu ngắn gọn biểu lộ ham muốn hoặc ý định. Con đường của cô sẽ chỉ quanh co và cuộc sống của cô chỉ mờ mịt cho đến khi cô làm điều đó. Hãy quay lại nói với tôi sau khi cô đã có một điều gì đó, okay?”
Cô ấy gật đầu.
“Và Marla, việc trở thành một người mẹ tốt cho cô gái bé nhỏ đó sẽ là một câu trả lời hoàn toàn tốt đẹp.”
Cô ấy gật đầu và mỉm cười rồi ôm tôi. Cô ấy đã hiểu. Tôi chắc chắn rằng nó rất là đau khi nghe được sư phụ nói rằng những kiến giải của mình chỉ là cục phân, nhưng cô ấy đã hiểu được nó. Vậy là tốt.