Ba guna là quan niệm trong Ấn Độ giáo nói về ba loại tính chất, phẩm tính hiện diện trong vạn vật bao gồm:
- tamas guna (sự thiếu hiểu biết, trì trệ, lười biếng)
- rajas guna (đam mê, hoạt động, chuyển động)
- sattva guna (sự tốt đẹp, sự bình tĩnh, hài hòa)
Người ta quan niệm rằng chúng ta nên hướng tới sattva, vì nó là tốt nhất, thích hợp nhất cho sự phát triển cuộc sống và tu tập tâm linh, và tìm cách tránh xa hai tính chất kia. Tuy nhiên đó chỉ là quan điểm hiểu theo nghĩa hẹp. Với tôi ba guna này chính là đại diện cho 3 trạng thái luôn luân chuyển trong cuộc sống:
- tamas guna (sự thiếu hiểu biết, trì trệ, lười biếng): trạng thái ngủ sâu. Ở đó là sự trì trệ, là “bóng tối” (tamas nghĩa đen chính là bóng tối)
- rajas guna (đam mê, hoạt động, chuyển động) : trạng thái mơ. Ở trong giấc mơ thì các tình huống, các cảm xúc đều vô cùng kịch tích, cao trào, và xung đột thay đổi liên tục.
- sattva guna (sự tốt đẹp, sự bình tĩnh, hài hòa): trạng thái thức. Là trạng thái trung hòa cả hai trạng thái trên.
Về bản chất thì khi ta ở trạng thái nào trong ba trạng thái trên thì trạng thái đó là thực tại của ta. Trạng thái thức này cũng không có gì thực hơn giấc mơ hay giấc ngủ sâu. Lý do duy nhất mà ta tin rằng trạng thái thức này đây là thực tại là vì ta hiện tại đang ở trạng thái thức. Điều đặc biệt duy nhất ở trạng thái thức là: Khi ta thức ta có ký ức về hai trạng thái kia. Bởi vì ở trạng thái thức này là trung hòa của ngủ và mơ, nên ta vẫn mang theo hai tính chất kia. Có những lúc ta lơ đễnh, mất hồn, thất thần như trong giấc ngủ, lại có những lúc cảm xúc cao trào kịch tính như một giấc mơ.
Đã nói về tính chất, thì đó phải là tính chất của một bản thể nào đó. Bản thể đó mới là thứ chân thực. Nó giống như ba trạng thái rắn, lỏng, hơi của nước: có lúc nó chỉ đơn thuần là lỏng hoặc rắn hoặc hơi, có lúc lại vừa rắn vừa lỏng vừa hơi,…Tuy là hiện hữu trong trạng thái nào đi nữa, thì nó cũng vẫn tồn tại, vẫn là nó, không mất đi đâu được. Bản thể là sự tồn tại thuần túy luôn hằng hữu.