“Những cuốn sách hay nhất là những cuốn sách nói về những điều mà bạn vốn đã biết rồi.” – 1984, George Orwell
***
Hôm nay tôi thật vui sướng khi đọc được một cuốn sách như vậy, đó là cuốn Nhà hàng ở tận cùng vũ trụ của Douglas Adams. Tác phẩm vốn được cho là một tiểu thuyết ngắn hài hước châm biếm và đầy vẻ thiếu nghiêm túc, nhưng thực chất nó lại chứa đựng những triết lý hết sức chân thật. Thật như đùa và đùa như thật.
Tôi trích dẫn một trang lưu lại, phân đoạn các nhân vật chính của cuốn sách gặp gỡ người được cho là Người Cai Quản Vũ Trụ:
“Nhưng ông biết có cả một Vũ Trụ ngoài kia!” Zarniwoop kêu lên. “Ông không thể trốn tránh trách nhiệm bằng cách nói chúng không tồn tại!”
Người cai quản Vũ Trụ ngẫm nghĩ một hồi lâu trong lúc Zarniwoop run rẩy vì giận dữ.
“Anh có vẻ tin chắc vào những dữ liệu của anh,” cuối cùng người đàn ông nói. “Tôi không thể tin tưởng suy nghĩ của một người lại coi Vũ Trụ – nếu quả thực có một Vũ Trụ – là đương nhiên như vậy.”
Zarniwoop vẫn run rẩy, nhưng im bặt.
“Tôi chỉ quyết định Vũ Trụ của riêng mình thôi,” người đàn ông khẽ nói tiếp. “Vũ Trụ của tôi là mắt và tai tôi. Bất kỳ thứ gì khác chỉ là đồn thổi.”
“Nhưng ông không tin gì hết sao?”
Người đàn ông nhún vai và ôm con mèo lên.
“Tôi không hiểu ý anh là gì,” ông nói. “Ông không hiểu là những quyết định của ông trong túp lều này sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống và số phận của hàng triệu người ư? Thật là sai trái khủng khiếp!”
“Tôi không biết. Tôi chưa bao giờ gặp những người anh nói đến đó. Và tôi nghi là anh cũng chưa gặp. Họ chỉ tồn tại trong những từ ngữ chúng ta nghe thấy. Thật ngốc khi nói rằng anh biết điều gì đang xảy ra với những người khác. Chỉ có họ mới biết điều đó, đấy là nếu họ tồn tại. Họ có những Vũ Trụ riêng trong mắt và tai họ.”
***
Bình luận: Trạng thái của người đó có vẻ như loạn thần, nhưng đó là trạng thái thức tỉnh. Người đã phân biệt rạch ròi giữa cái là sự thật và cái là niềm tin. Ông ta biết rằng mọi dữ kiện khác đều có thể là giả hoặc không tồn tại, ta không có cách nào xác thực được chúng mà chỉ có thể lựa chọn tin tưởng chúng hoặc không tin tưởng. Việc ta tin hay không tin sẽ tác động và định hình mô thức thế giới ii của ta. Ông ấy thực sự chính là người cai quản Vũ Trụ đúng nghĩa nhất!