“Tôi đã làm việc chăm chỉ và bây giờ tôi thấy mình là một người đàn ông rất thành công. Tôi sẽ là một kẻ đạo đức giả nếu tôi không thừa nhận rằng tôi khá là thỏa mãn, và vâng, đôi khi quá tự hào về thành tựu của tôi. Điều đó có sai không? “
Vào một buổi tối, một vị khách nước ngoài đã nói với Sri Nisargadatta Maharaj bằng những lời này. Anh ấy đã ở tuổi tứ tuần – kiêu ngạo, tự tin và hơi hung hăng. Cuộc trò chuyện sau đó tiếp tục theo những dòng sau:
Maharaj: Trước khi chúng ta xem xét điều gì là ‘đúng’ và điều gì là ‘sai’, hãy cho tôi biết ai đang hỏi câu hỏi này.
Khách: (Hơi giật mình) Tại sao, tất nhiên là ‘tôi’.
M: Và đó là ai?
K: Tôi. ‘Tôi’ này, người đang ngồi trước mặt bạn.
M: Và bạn nghĩ rằng đó là bạn?
K: Ông đang thấy tôi. Tôi thấy bản thân mình. Có gì phải nghi ngờ?
M: Ý bạn là cái đối tượng đang trước tôi đây? Hồi ức sớm nhất của bạn về đối tượng mà bạn đang nghĩ là bạn là gì? Hãy hồi tưởng lại càng xa càng tốt.
K: (Sau một hoặc hai phút) Hồi ức sớm nhất có lẽ là khi tôi được mẹ vuốt ve và âu yếm.
M: Ý bạn là, khi còn là một đứa trẻ nhỏ bé. Bạn có thể nói rằng người đàn ông thành công của ngày hôm nay cũng chính là đứa trẻ bất lực đó không hay là một người khác?
K: Tôi chắc chắn là vẫn là một người.
M: Tốt. Bây giờ, nếu bạn hồi tưởng xa hơn, bạn có đồng ý rằng đứa trẻ này, thứ bạn có thể nhớ lại, cũng từng là đứa bé sơ sinh đã được sinh ra bởi mẹ bạn, đã từng bất lực thậm chí tới mức không thể nhận ra điều gì đang xảy ra khi cơ thể nhỏ bé của nó, khi trải qua các chức năng vật lý tự nhiên và chỉ biết khóc khi đói hoặc đau?
K: Vâng, tôi đã là đứa bé sơ sinh đó.
M: Và trước khi đứa trẻ có được cơ thể của nó và được sinh ra, bạn là người như thế nào?
K: Tôi không hiểu.
M: Bạn hiểu. Hãy nghĩ đi. Điều gì đã xảy ra trong bụng mẹ của bạn? Cái gì đang phát triển thành một cơ thể có xương, máu, tủy, cơ, v.v., trong thời gian chín tháng? Nó chẳng phải là một tế bào tinh trùng của nam giới kết hợp với noãn trong tử cung nữ do đó bắt đầu một cuộc sống mới và trong quá trình đó trải qua vô số nguy hiểm? Ai đã bảo vệ sinh mạng mới này trong thời kỳ đầy biến động đó? Rồi có phải tế bào tinh trùng cực kỳ nhỏ bé đó giờ đây rất tự hào về thành tựu của anh ta không? Và ai đã là người đặc biệt ham muốn tạo ra bạn? Mẹ bạn? Bố của bạn? Họ có đặc biệt muốn sinh ra một đứa con trai là bạn? Bạn có làm bất cứ điều gì liên quan để được những bậc cha mẹ cụ thể này sinh ra không?
K: Tôi e rằng, tôi thực sự chưa từng nghĩ đến những điều này.
M: Chính xác. Hãy suy nghĩ dọc theo những điều này. Sau đó, có lẽ bạn sẽ có một số ý tưởng về thân phận thực sự của mình. Sau đó, hãy cân nhắc xem liệu bạn có thể tự hào về những gì mình đã ‘đạt được’ hay không.
K: Tôi nghĩ, tôi bắt đầu hiểu ông đang hướng đến điểm nào.
M: Nếu bạn đi sâu hơn vào vấn đề, bạn sẽ nhận ra rằng nguồn gốc của cơ thể – tinh trùng của nam và noãn của nữ— bản chất của chính nó là cái thức ăn mà bố mẹ hấp thụ; rằng hình thức vật chất được tạo thành và nuôi dưỡng bởi năm yếu tố cấu thành thức ăn; và cũng khá
thường tình thì cơ thể của một sinh vật như vậy sẽ trở thành thức ăn cho sinh vật khác.
K: Nhưng, chắc chắn, tôi, như vậy, phải là một cái gì đó khác với cơ thể thực phẩm này.
M: Đúng là như vậy, nhưng bạn không phải là ‘một cái gì đó’. Hãy tìm hiểu xem điều gì mang lại tri giác cho một sinh linh hữu tình, mà nếu không có cái đó bạn thậm chí sẽ không biết rằng bạn tồn tại, chứ đừng nói đến thế giới bên ngoài. Và cuối cùng, hãy đi sâu hơn và kiểm tra xem sự hiện hữu này, bản thân cái ý thức này có bị ràng buộc bởi thời gian hay không.
K: Tôi chắc chắn sẽ đi sâu vào các câu hỏi khác nhau mà ông đã nêu ra, mặc dù tôi phải thú nhận rằng tôi chưa bao giờ khám phá những lĩnh vực này trước đây và tôi cảm thấy gần như phát ngốt trước sự thiếu hiểu biết của mình trước những điều mà ông vừa mở mở ra trước mắt tôi. Tôi sẽ đến và gặp lại ông, thưa ông.
M: Bạn luôn được chào đón.