Khi có người đặt câu hỏi: ”Bạn đã thức tỉnh chưa?”, tôi luôn lúng túng. Vì thực tế từ trước tới giờ, tôi chưa từng định nghĩa chính xác thức tỉnh là gì. Nếu cố định nghĩa, nó trở thành một dạng khái niệm nào đó. Tôi cần phải xác định nhận thức của người hỏi ở cấp độ nào để đưa ra câu trả lời thích hợp. Có thể cái tôi gọi là thức tỉnh không phải là cái mà họ tin.
Khi còn nhỏ, tôi cũng như bao đứa trẻ khác, luôn tò mò về nguồn gốc của tất cả mọi thứ. Cái xe này từ đâu mà ra, cái cây này do ai trồng, gió, mưa là ở đâu tới,…Và dần dần tôi cũng được dạy về những thứ đó, và chấp nhận những tri thức khoa học đó. Nhưng bỗng một ngày, trong đầu tôi bỗng lóe lên câu hỏi: Nếu mặt trời là nguồn của ánh sáng, vậy tại sao trong giấc mơ tôi vẫn thấy ánh sáng? Điều tương tự cũng có thể đặt ra với âm thanh, nếu âm thanh là do sự rung động của vật chất, tại sao trong giấc mơ vẫn có âm thanh? Tại sao mọi thứ trong giấc mơ cũng chân thực như đời thực? Những câu hỏi này khiến tôi rất băn khoăn và rất nhiều lần tôi tự hỏi rằng liệu ngay lúc này tôi có đang nằm mơ không, và tôi cố gắng tự làm đau bản thân để thức tỉnh, nhưng không có gì xảy ra cả.
Mãi sau này, khi tôi có điều kiện tiếp xúc với internet, tôi đã tự tìm tòi và biết về khái niệm ý thức. Ý thức có thể tạo ra một thế giới trong lúc ta ngủ mơ, vậy nó cũng hoàn toàn có thể tạo ra một thế giới trong lúc ta ”tỉnh”. Điều gì phân biệt giữa mơ và tỉnh? Không có gì cả. Khi mơ ta hoàn toàn có trải nghiệm như khi ta tỉnh. Chỉ khi ta tỉnh lại thì ta mới biết ta vừa mơ. Tức là có một thời điểm then chốt quyết định, tạo ra ranh giới phân biệt rạch ròi giữa cái ảo và cái thực. Tôi đã từng nghĩ đó là con đường. Cố gắng tìm đến, đạt đến thời điểm then chốt đó, thời điểm thức tỉnh. Tôi đã cố gắng nghiên cứu, thiền định, suy tư rất nhiều. Tôi cứ nghĩ rằng mình sẽ thức tỉnh một lần cho mãi mãi, nhưng nó không đơn giản như vậy. Đó vẫn là một thiên kiến sai lầm. Cái gọi là ”thời điểm thức tỉnh” đó vẫn có thể chỉ là một sự kiện trong giấc mơ, vì thế nó vẫn là hư ảo. Tôi nghiệm ra điều này vì thời gian đó tôi ngồi thiền rất nhiều và đã nhiều lần rơi vào hôn trầm. Tôi nằm mơ thấy điều gì đó, rồi tôi tỉnh lại, nhưng tôi lại gặp sự kiện gì đó, rồi tôi lại tỉnh lại, vài lần như vậy. Đó là một kiểu giấc mơ nhiều tầng. Rất may nó chỉ có vài tầng như vậy (hoặc là nó có thể đã là hàng nghìn tầng nhưng tôi không nhớ được gì nhiều?!). Khi tỉnh dậy lần cuối (tôi chỉ có thể tin là vậy) thì mồ hôi đầm đìa, ướt sống lưng, tôi sởn gai ốc. Kinh hoàng, thực sự đó là cảm xúc của tôi. Tôi sợ hãi khi suy nghĩ tới khả năng xấu: nếu mình mãi mãi không thể tỉnh dậy thì sao? Tôi muốn bỏ cuộc. Tôi cảm thấy lạc lõng, mất phương hướng. Tôi không biết mình đang mơ hay tỉnh, tôi trở nên yếu đuối và rơi vào trầm cảm. Tôi không có ai để chia sẻ, không có ai có thể thấu hiểu. Đó là giai đoạn khó khăn nhất trong cuộc đời của tôi.
May mắn thay lúc đó tôi đã đọc được những cuốn sách của Jed McKenna. Tôi nhớ tới câu thần chú, câu khẩu quyết của Jed đó là ”xa hơn nữa.” Khi con đường dường như bế tắc, ta vẫn có thể đi xa hơn nữa, khi ta tưởng như mình đã tới nơi, ta vẫn có thể đi xa hơn nữa. Điều này đã tiếp cho tôi nguồn cảm hứng và động lực to lớn. Tôi một lần nữa bước ra khỏi hoàn cảnh của mình để tái xem xét lại toàn bộ vấn đề. Mơ, tỉnh, hay ý thức,… cũng chỉ là những khái niệm trong giấc mơ cuộc đời này. Dù nó có là những khái niệm cấp cao, những khái niệm then chốt, nhưng nó vẫn chỉ là những khái niệm không hơn không kém. Hãy tưởng tượng ra một bộ phim đang được trình chiếu trên màn hình, đạo diễn của bộ phim đó cũng xuất hiện trên bộ phim luôn. Điều đó có nghĩa là ông ấy là thực không? Không. Ông ấy cũng là một hình tướng như bao hình tướng khác trong bộ phim. Ông ấy có thể đóng một vai trò quan trọng, một ý nghĩa quan trọng, rằng ông ấy có thể cho ta biết rằng rằng bộ phim không có thật, chỉ là ảo mà thôi. Khi ta nắm được điều đó, ta phải nhanh chóng vứt bỏ sự chú ý tới ông ấy để hướng tới cái thực: cái màn hình. Nếu ta cứ chăm chú xem ông ấy hướng dẫn cách nhìn vào màn hình thì ta không bao giờ thấy cái màn hình thật. Đây cũng chính là ý nghĩa của ngón tay chỉ trăng trong Thiền tông. Nếu tôi cứ chăm chú bám chấp vào khái niệm ý thức, về sự thức tỉnh, tôi sẽ rơi vào ảo ảnh khác mà mãi mãi không thấy cái Thực. Nó luôn là một kiểu nghịch lý: Vô ngã là chân ngã. Thức tỉnh là không còn ý nghĩ rằng mình thức tỉnh. Ý thức thuần khiết là không có ý thức rằng mình là ý thức. Cánh cổng nhưng không có cổng,… Đại loại như vậy.
Đây là một cánh cửa khác mà tôi đã vượt qua. Nhưng tại sao tôi vẫn cứ mãi mãi nói về chủ đề thức tỉnh? Vì đằng sau nó không còn khái niệm nào có thể sử dụng nữa. Nếu tôi muốn giao tiếp với người khác, tôi phải đi ngược lại để sử dụng những khái niệm cũ đó. Xét cho cùng thì nó vẫn là những khái niệm hữu ích.